De heerlijkheden Weert, Nederweert en Wessem (1541-1795) en het heerlijk erfgoed
De heerlijkheden Weert, Nederweert en Wessem
Emile Haanen, 'De heerlijke rechten van Wessem in de achttiende eeuw. Een aanvulling'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 2001 15 (2000) 100-104.
Inhoud: Met de beschrijving van de heerlijke rechten van deze stad en hun opbrengsten wordt het vorige artikel over de verkoop in 1781 gecompleteerd.
Emile Haanen, 'De heerlijkheden Weert en Nederweert en de verkoop van 1781'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 1996 10 (1995) 29-56.
Bijlagen:
1. Lijst van afgeloste schulden op de heerlijkheden.
2. Stamboom van de familie d' Alsace de Hénin-Liétard als heren van Weert, Nederweert en Wessem (1686- 1806).
Inhoud: Naast een toelichting bij de begrippen heerlijkheid en heerlijke rechten, vindt men hier een uitvoerige beschrijving van de heerlijke rechten, tienden en cijnzen van Weert en Nederweert. Kortom van het bezit van de prins van Chimay met alle opbrengsten en schulden. Het verloop van de veiling in Brussel en de uiteindelijke koper van de heerlijkheden komen eveneens aan de orde.
Emile Haanen, 'De strijd om een erfenis (1686-1727): De graven van Arberg contra de prinsen van Chimay over de heerlijkheden Weert, Nederweert en Wessem: Deel 1, De erfgenamen en de gemeenschappelijke benoeming van de magistraten van Weert en Nederweert'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 1997 11 (1996) 27-49.
Bijlage: Verwantschapstabel van prins Ernest Dominique de Croy-Chimay-d'Arenberg en zijn pretendenten
Inhoud: Na de dood in 1686 van de kinderloze Ernest Dominique, prins van Chimay en heer van Weert, Nederweert en Wessem ontstond een rechtsstrijd over wie de meeste rechten op deze heerlijkheden kon laten gelden. De pretendenten uit de familie Arberg en Frézin enerzijds en de familie d’Alsace-Hénin-Liétard anderzijds worden beschreven. In de behandelde periode (1686-1727) worden de magistraatsleden achtereenvolgens door vier verschillende personen of instellingen benoemd. Deze veelvuldige wijziging in de benoemingsbevoegdheid wordt ruim belicht.
Emile Haanen, 'De strijd om een erfenis (1686-1727): De graven van Arberg contra de prinsen van Chimay over de heerlijkheden Weert, Nederweert en Wessem: Deel 2, Het proces voor de Grote Raad van Mechelen, de interventie van de momboir in Roermond en de pogingen tot verkoop van de heerlijkheden'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 1998 12 (1997) 29-57.
Bijlagen:
1. Overzicht van leenverheffingen van de voogdij van Thorn, van Wessem en van Weert 1326-1602.
2. Lijst van graven en hertogen van Gelre.
Inhoud: De rechtsvraag die hier beantwoord moest worden luidde: Welk leenrecht gold voor de drie uitheemse Gelderse heerlijkheden; het Gelderse, zoals bepleit door Arberg of het algemene recht, zoals bepleit door Chimay. Beide partijen motiveerden hun stellingen met tal van bewijzen en de verdeelde Mechelse Grote Raad beargumenteerde de keuze voor zowel het ene als andere recht. De zaak wordt in 1726 geschikt. Tegen het einde van het Staats-Interimbewind (1702-1716) in Spaans-Gelderland probeert het Hof in Roermond – uiteindelijk zonder resultaat - de zaak aan zich te trekken, waarbij beide partijen zich met argumenten roeren.
J.S. van Veen, 'Een onderzoek naar de rechten des Konings als hertog van Gelderland op Weert, Wessem, Thorn en Monnikenland in 1569'.
In: De Maasgouw : orgaan voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 37 (1915) 33-36,43-45, 52-54.
Inhoud: De moeder van Philips van Montmorency, Anna van Egmont was vruchtgebruikster van de inkomsten uit de drie genoemde heerlijkheden en de voogdij van Thorn. Zij bestreed dat de heerlijkheden en de voogdij onder de hoogheid en de jurisdictie van koning Philips II als hertog van Gelre vielen. Dit artikel geeft het resultaat weer van het door het Hof van Gelre te Arnhem gelaste onderzoek ter plaatse.
J.B. Sivré, 'Uittreksel uit het leenregister des Vorstendoms Gelre aangaande het leen van Weert, 1405-1602'.
In: De Maasgouw : weekblad voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 2 (1880) 214-215.
Inhoud: Aangetekend dient te worden dat het leen zowel (Over-)Weert als Nederweert omvatte.
Walburgis van Nieuwenaer, gravin van Horn en vrouwe van Weert (1589-1598)
'Uiterste wille van Walburg, gravinne van Nieuwenaer'.
In: Kronijk van het Historisch Genootschap gevestigd te Utrecht 5 (Utrecht 1849) 115-121.
Inhoud: Het testament van Walburgis van Nuenar, weduwe van Philips van Montmorency (†1568) en van Adolf van Nieuwenaer (†1589), gedateerd 28 oktober 1594.
Philips van Montmorency, graaf van Horn en heer van Weert (1541-1568)
Emile Haanen, 'De stoffelijke resten, de begraafplaats en de grafsteen van Philips van Montmorency, graaf van Horn, in Weert. De feiten en de fictie'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 2001 15 (2000) 95-99.
Inhoud: Geeft een overzicht van de historische literatuur en de toenmalige stand van zaken (2000) weer. Geconcludeerd wordt dat uit de contemporaine literatuur blijkt dat Philips van Montmorency op het hoofdkoor van de Sint-Martinuskerk begraven werd. Voorts dat zijn schedel in 1979 is geïndentificeerd.
J. Henkens, 'Het graf van de graaf van Horne in de St. Martinuskerk te Weert'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 98 (1979), 178-192.
Inhoud: Het onderzoek naar het graf in 1839, de grafzerk van 1841 en historische onjuistheden in publicaties omtrent het 1839-onderzoek en het hernieuwde onderzoek in 1979 komen aan de orde. Gesteld wordt dat Philips van Montmorency op het hoofdaltaar in de crypte begraven is.
Albert Bloemarts, 'Note sur l’enterrement et le tombeau du comte de Horn à Weert'.
In: Annales de la sociéte historique et archéologique à Maestricht 1 (1854-1855) 135-138.
Inhoud: De begrafenis van Philips van Montmorency (1568) en zijn grafzerk (1841), beide in Weert.
'Het testament van Philips de Montmorency, graaf van Hoorne'.
In: De Katholiek, godsdienstig, geschied- en letterkundig maandschrift 30 (1856) 239-359.
Inhoud: Behandelt de vraag of de graaf van Horne als katholiek gestorven is en kritiseert de opvattingen van De Jonge (zie hiervoor naar het volgende artikel) met name ten aanzien van de vermeende achtergronden bij het codicil van het testament.
J.K.J. de Jonge, 'Uiterste wil van Philips van Montmorency, Grave van Horn. 4 Junij 1568.'
In: R.C. Bakhuizen van den Brink (red.), Het Nederlandsche Rijks-Archief: verzameling van onuitgegeven oorkonden en bescheiden voor de geschiedenis des Vaderlands 1 (Den Haag 1857) 163-170.
Inhoud: Het testament van Philips met codicil.
[Jacob van Wesenbeke], De bewijsinghe vande onschult van mijn heere Philips, baenreheere van Montmorency, grave van Hoorne, vrijheere van Weert &c., admirael ende capitein generael van der zee vanden Nederlande, riddere vander oorden vanden gulden vliese &c. : Tegens de bedriegelicke vanginge, onbehoorlicke aenhoudinghe, onrechtveerdige rechtvoorderinge, valsche betichtinghe, ongoddelicke vonnissen ende tyrannische executie te grooten ongelijcke, dadelijcken aen zijnen persoon ghedaen [Keulen] 1579, 693 pp.
Inhoud: Uitvoerige procesverdediging van de graaf van Horn. Verscheen uitgebreider in de Franse versie.
Zie: klik hier
J. Baas, 'Hoorne en de Hervorming'.
In: Nederlands archief voor kerkgeschiedenis 42 (1957-1958) 227-254
Inhoud: Beschrijft of Philips van Montmorency voor en na de Beeldenstorm protestants gezind werd of katholiek bleef. Verder hoe de graaf optrad in religieuze zaken met name in Doornik en Weert. Schrijver beargumenteert dat de graaf van Horn stierf voor een achterhaald ridderideaal en dat hij nooit begreep wat de betekenis van de religie in deze roerige tijd was.
'Twee oorkonden over Weert'.
In: De Maasgouw : weekblad voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 3 (1881) 598-599.
Inhoud: De eerste oorkonde: De inhuldiging door Weert en Nederweert van Anna van Egmont en haar zoon Philips van Montmorency in 1541
Emile Haanen, Horn, Filips van Montmorency, graaf van.
Inhoud: korte biografische schets.
Zie:klik hier
Simon Groenveld, 'Filips van Montmorency, graaf van Horn (1524-1568) : een Habsburgs edelman tussen vorstenmacht en verzet.
In: Publications de la société historique et archéologique de Limbourg 139 (2003) 39-99.
Inhoud: Meest uitvoerige biografie, die tot nu toe verschenen is en gebaseerd op een grondige en omvangrijke literatuurstudie. Het vrij recente artikel behandelt de rol van graaf Horn binnen de Nederlandse adel en de rol die hij speelde in de politieke spanningen vóór het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog, Voorts de wijze waarop hij zijn publieke functies uitoefende en verder wat de aard van het doodvonnis was. Geëindigd wordt met een gedegen slotbeschouwing.
Michel Baelde, '[Bespreking van] P.A.M. Geurts : De graaf van Horne : Filips van Montmorency
(1524-1568)'.
In: Belgisch tijdschrift voor filologie en geschiedenis 47 (1969) 1390.
Inhoud: Gesteld wordt dat het artikel niet meer is dan een biografisch overzicht van de bestaande literatuur. De auteur wordt bekritiseerd, dat deze met betrekking tot de relatie Horn-Filips II te sterk leunt op het fel gekritiseerde werk van De Troeyer ofm over Lamoraal van Egmont. Het artikel ontleent met met name zijn waarde door de afgedrukte illustraties.
A. Munsters, '[Bespreking van] P.A.M. Geurts : De graaf van Horne : Filips van Montmorency
(1524-1568)'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 87 (1968) 95-96.
Inhoud: Betreurd wordt dat de godsdienstige verhoudingen niet behandeld zijn, evenals het ontbreken van synthese en conclusies. Met het oog op dat laatste wordt geduid op een eventueel weinig indrukwekkende rol van graaf Philips.
P.A.M. Geurts, De graaf van Horne, Filips van Montmorency 1524-1568 (Zaltbommel 1968) 40 p.
Inhoud: Zie naar de twee bovenstaande recensies van M. Baelde (klik hier) en A. Munsters (klik hier).
Erfgoed
Emile Haanen, 'Het huisraad van het kasteel. De openbare verkoop van 1687'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 1998 12 (1997) 61-68.
Inhoud: In 1686 stierf Ernest Dominique, prins van Chimay, tevens heer van Weert. Ter delging van zijn schulden werd de inboedel van zijn Weerter kasteel geveild. Alle voorwerpen met kopers en prijs worden opgesomd.
Jos M.H. Eversen, 'Beschrijving der origineele zegelstempels op het rijksarchief in de provincie Limburg berustende: Magdalena van Egmond, prinses van Chimay, vrouwe van Weert, Nederweert en Wessem (1629-1663)'.
In: De Maasgouw : orgaan voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 23 (1901) 87-88.
Inhoud: Behalve de omschrijving worden enkele biografische gegevens vermeld.
A.O. van Kerkwijk, 'IJzeren muntstempel te Weert (Limb.) gevonden'.
In: Bulletin uitgegeven door den Nederlandschen Oudheidkundigen Bond 2 (1900-1901) 159.
Inhoud: Muntstempel uit 1567 van Philips van Montmorency, graaf van Horn en heer van Weert.
John M.A. van Cauteren, 'De lotgevallen van een 16e-eeuws zilveren maatemmer van de gemeente Weert'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1995 9 (1994) 56-58.
Inhoud: Beschrijving van een emmer met het wapen van de familie van Montmorency voor de veiling in 1860, de prijs en de naam van koper en de perikelen rondom de kosten van de inmiddels verdwenen tekeningen van de geveilde emmer. Verder een vergelijkende beschrijving van de nadien gemaakte kleinere kopie van de emmer.
