De Hornes, graven van Horn, heren van Weert (1232-1540) en Wessem (1219-1540), hun erfgoed en het graafschap Horn
G.C.A. Juten, ‘De minderbroeder graaf Jacob van Hoorne’.
In: De Maasgouw : Limburgs tijdschrift voor geschiedenis, taal- en kunst 63 (1943) 62-63.
Theo J.M. Schers, 'Twee van Hornes te gast op het Fazantenfeest te Rijsel'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 3 (1988) 88 - 101.
Inhoud: Beschrijft het afgebeelde schilderij van het banket van de fazant, gegeven door Philips de Goede in 1454 teneinde een nieuwe kruistocht te bewerkstelligen. De persoon van Philips van Horne, heer van Gaasbeek (*1421- †1488) wordt toegelicht. Daarna worden het feest en eedsfaflegging op de fazant behandeld. De afgelegde eed van Jacob, eerste graaf van Horn, wordt verhaald.
G.H.A. Venner, 'Een brief betreffende de overdracht van het heerlijk gezag in Weert in 1428'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 15 (2001) 167-168.
Inhoud: Verzoek van leenman Willem VII, heer van Horn aan zijn leenheer Arnold, hertog van Gelder om Frederik IV, graaf van Meurs en Saarwerden met de heerlijkheden Weert en Monnikenland te belenen.
T(aede) Klaversma, 'De heren van Horne, Altena en Kortessem (1345 -1433)'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 4 (1989) 51-63, 5 (1990-'91) 25-53 en
6 (1992) 122-138.
Inhoud: Betreft de biografieën van Willem V (1345 -1357), Dirk Loef (1357-1369), Willem VI en Willem VII (1369 -1433). Zij waren tevens heren van Weert en Wessem. Weert bestond uit Over- en Nederweert.
Taede Klaversma, 'De Hornes 1296 - 1345'.
In: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 121 (1985) 7 - 68.
Inhoud: Betreft de biografieën van Willem III en familie, Gerard I (1296 - 1330), verder die van Willem IV en Gerard II (1330 - 1345) en ten slotte die van de kinderen van Gerard I, heer van Horn, Altena, Herlaer en Perwijs.
Taede Klaversma, 'De geslachten van Altena en Horne tot ca.1300'.
In: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 114 (1978) 7 - 61.
Inhoud: Beschrijft de herkomst van heren van Altena, vervolgd met een uiteenzetting over deze heren in de 12de eeuw. Uitvoerig komt de kinderloze Dirk III (heer van 1200 - 1242), zijn vrouwen en zijn zusters aan de orde. Het door Dirk III gestichtte klooster Keizerbosch in Neer wordt niet vergeten. Eveneens worden de oudste Hornes uit de 12e en begin 13e eeuw behandeld. Het exposé wordt afgesloten met de heren van Horne en Altena in de 13e eeuw, met name Willem I en Willem II.
H. Hardenberg, '[Bespreking van] T. Klaversma : De heren van Cranendonk en Eindhoven
± 1200-1460'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 89 (1970) 164-165.
Inhoud: De afstamming van de Cranendonks uit het geslacht van Horne, evenals dat dit laatste geen zijtak is van het Loonse gravenhuis, wordt onderschreven. Niet echter dat de Hornes uit het Nederrijnse gebied zouden komen. Eerder zou er een relatie met de familie van Buggenum kunnen zijn. Dit laatste wordt door Van de Boel bestreden (klik hier). Onderschreven wordt ook dat Cranendonk uit het bezit van de Altena's komt.
W.M. van de Boel, 'De oudste heren van Horn en hun stamland'.
In: Guy vande Putte (red.) Hornejaarboek : Heemkundig jaarboek III Beierij van IJse (Overijse 1977) 17-40.
Inhoud: Kritische studie. Geeft bovendien een overzicht van de grotere werken over de Hornes en hun bezittingen. Tevens worden valse genealogieën uit de 17e eeuw besproken.
W.M. van de Boel, 'De heren van Horne'.
In: Jac Wijnands en Piet Spee (red.) Horne : Horn : Häör (Horn 1989) 23 - 30.
Inhoud: Geeft een korte beschrijving van de heren en graven van Horn en hun famieleden tot 1570.
W.M. van de Boel, ‘Facetten uit de middeleeuwse historie van Weert’.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 3 (1988) 128-144; 4(1989) 23-32.
Inhoud: Kritische beschrijving van de historiografie van Weert. Verder wordt het Weerter bezit van het Sint-Servaaskapittel en van de Hornes, de misvatting over hun voogdijschap, het gebruik van titel 'heer van Weert', het karakter van het versterkte huis de Aldenborgh en de ouderdom van het nieuwe kasteel behandeld.
Herman J.M.E. Mathijsen, 'Waar zijn de archieven van de Van Hornes gebleven?'
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 5 (1990-'91) 89-96, 102-103.
Inhoud: Besteedt aandacht aan de oudste schriftelijke geschiedenis van Weert met name rond het eerste bezit van de Hornes in Weert. Dit mede aan de hand van de inventaris van het Egmontarchief uit 1716. Beschrijft voorts de mogelijke verblijfplaatsen van dit archief in de loop der tijd, aangevuld met een verwantschapstafel van de families Egmont en Pignatelli. De in dit artikel opgenomen deelinventaris is verplaatst.
Deze deelinventaris betreffende Weert, Nederweert en Wessem is aangevuld met Horn, Bocholt, Grote-Brogel en Kortesssem. Deze zijn met de huidige vindplaats van het heerlijkheidsarhief van Weert, Nederweert en Wessem op deze website onder de knop 'Bronnen' te vinden. (wordt spoedig geplaatst).
Felix-Victor Goethals, Histoire généalogique de la maison de Hornes Brussel 1848, 368 pp.
Inhoud: Meest uitvoerige genealogie zowel over de hoofdstam en de zijtakken. Niet altijd even betrouwbaar. Ten dele achterhaald met name voor wat betreft de hoofdstam. Zie in deze rubriek bovenstaande artikelen van Klaversma en Van de Boel.
Zie: klik hier.
Erfgoed, kunst, heraldiek en numismatiek
F.W. van Gulick, 'De twee kastelen van Weert'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 87 (1968) 97-118.
Inhoud: Het eerste gedeelte beschrijft de geschiedenis van het oude versterkte huis van de Hornes, de Aldenborch, vanaf 1461 het minderbroedersklooster. Kritiek hierop is geleverd door Van de Boel (klik hier). Het tweede deel behandelt het nieuwe kasteel. Aan de hand van de vijftiende-eeuwse memorietafel (klik hier) is een reconstructietekening van het kasteel ontworpen, die afgebeeld wordt. Op basis van latere bronnen en een hedendaagse opmeting wordt getracht het kasteelcomplex met voorburcht en hoofdburcht te reconstrueren. Afgesloten wordt met een weergave van de contemporaine situatie. In 2008 is uit bronnen in het hertogelijk archief van Croÿ te Dülmen gebleken dat het kasteel al in 1450 gereed was.
Emile Haanen, 'De Hornes, hun gebrandschilderde ramen in Luik, Shrewsbury en Lichfield'.
In: De Maasgouw. Tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 124 (2005) 83-93.
Inhoud: Een beschrijving van glasramen van graaf Jacob III, graaf Jan en Margaretha van Horne, oorspronkelijk geschonken aan de abdijen van Luik, Munsterbilzen en Herkenrode. Tevens wordt verklaard waarom een tweetal glasramen in Shrewsbury hier te lande ten onrechte aan de Hornes werden toegeschreven.
J. baron van Hövell tot Westerflier, ‘De gedenktafel van Johanna van Meurs, echtgenote van graaf Jacob van Horne’.
In: Bulletin van de Koninklijke Nederlandsche Oudheidkundige Bond 17(1964) 30-55.
Inhoud: Uitvoerige beschrijving van de memorietafel, die in 1945 door brand in een opslagplaats te Berlijn verloren is gegaan. De randtekst, het hele grafelijke gezin met hun wapens en de heiligen Sinte Elizabeth en Sint Hieronymus komen aan bod. Toegelicht wordt dat de drie afgebeelde gebouwen het kasteel van Horn, het nieuwe en oude kasteel met kloosterkerk van Weert zijn.
Daniël van Wely, 'De memorie-tafel ter nagedachtenis van gravin Johanna van Meurs († 1461)'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 80 (1961) 120-139.
Inhoud: Beschrijving van de randtekst met toelichting op de daarin genoemde heerlijkheden. Voorts worden de kunstrichting, de datering, de afgebeelde gezinsleden en heiligen, de wapenschilden en in het bijzonder dat van de familie van Meurs-Saarwerden geduid. De afbeelding van het nieuwe kasteel van Weert wordt niet als zodanig (h)erkend.
[Donatus van Adrichem], ‘Het huisgezin van graaf Jacob I van Horne’.
In: Neerlandia seraphica 9 (1935) 482-484.
Inhoud: Korte beschrijving van de gedenktafel van Johanna van Meurs († 1461) uit ca. 1465.
J. F. van Ettro, 'De geschiedenis van de hoorns van Woensel, Eindhoven en Horn'.
In: Bijdragen tot de geschiedenis van Woensel dl. 3 (Eindhoven 1981) 7 - 21.
Inhoud: De hoorns in het wapen zijn oorspronkelijk runderhoorns. De kleur 'blauw' in vele Nederlandse en Belgische gemeentewapens wordt verklaard. Een bespreking volgt van Hornse hoorns, die voorkomen in de oudste en wapenboeken .Uitvoerig wordt stilgestaan bij de verschillende soorten hoorns. De conclusie luidt, dat de hoorns van Horne ongesnoerde jachthorens zijn of hoorns alleen geschikt voor het geven signalen. Opvallend is dat de auteur het artikel van Van de Boel (klik hier) niet vermeld.
W.M. van de Boel, 'Het wapen der Hornes'.
In: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 110 (1974) 265-286.
Inhoud: Betoogd wordt dat de horens in het wapen van de Hornes geen jachthorens of posthorens zijn, maar eenvoudig horens zonder meer. De horens zouden ontleend aan de titel van opperjagermeester. Uitvoerig en tot in detail wordt geschilderd dat de Hornes deze titel nooit hebben gehad of gevoerd, zoals ten onrechte door 17e, 18e en 19e-eeuwse historici wordt beweerd. Gesteld wordt dat de Hornes hun naam ontleend hebben aan de plaats Horn.
J.F. van Ettro, 'De hoorns van Horne'.
In: De Brabantse leeuw 20 (1971) 161 -172.
Inhoud: Relativeert het belang van de gewende of omgewende hoorns en trekt het opperjachtmeesterschap van de Hones in twijfel. Gaat in op de soortnaam van de hoorns, met name de gesnoerde en ongesnoerde hoorns. De hoorns van de Hornes zijn geen posthoorns, maar gewoon hoorns is zijn stelling.
Jos. M.H. Eversen, 'Eenige bemerkingen over de benaming van posthorens in plaats van jachthorens in het nieuwe wapen van Horne'.
In: De Maasgouw : orgaan voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 19 (1897) 5-7.
Inhoud: Kritiseert het KB van 1896 om de hoorns in het wapen van de gemeente Horn als posthoorns te duiden, maar gaat daarbij wel nog uit van het opperjagermeesterschap. De door de auteur genoemde hartsvanger (een kleine sabel voor de jacht) van de heren van Weert, zijnde de prinsen van Chimay is vooralsnog verdwenen.
Daniël van Wely, 'Van Horne of Hoorne, maar niet Hoorn'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 89 (1970) 141-148.
Inhoud: Het toponiem Horne wordt verklaard, gevolgd door een opsomming van verschillende schrijfwijzen vanaf 1102. Geconcludeerd wordt het gebruik van de titel 'graaf van Hoorn' om historische redenen onjuist is. Verwarring met de Noordhollandse plaats Hoorn moet voorkomen worden.
Emile Haanen, ‘Bijdragen aan de muntgeschiedenis van de heerlijkheid en het graafschap Horn (± 1270-1567)’.
In: Jaarboek voor Munt en Penningkunde 101 (2014) 58-123
Inhoud: In het eerste gedeelte wordt een geactualiseerd overzicht gegeven van de heren van Horn en hun bestuursjaren. Enkele minder bekende middeleeuwse muntheren in het Hornse gebied worden besproken
In het tweede - grootste – deel van het artikel worden het muntrecht en de muntslag van Philips van Montmorency uitgebreid belicht.
P.O. van der Chijs, 'Munten van het graafschap Hoorne, (oudtijds Horn, Hurne, Hoerne of Hornes)'.
In: De munten der leenen van de voormalige hertogdommen Braband en Limburg enz. van de vroegste tijden tot aan de Pacificatie van Gend (Haarlem 1862) 114 - 152 en plaat XI - XIV en XXX.
Inhoud: De inleiding over de heren en graven van Horn is achterhaald. Verwezen wordt naar de artikelen van Klaversma en Van de Boel (zie hierboven). Voor het overige is het artikel na 150 jaar nog steeds de meest uitgebreide beschrijving van de munten van de Hornes en van Philips van Montmorency. Muntplaatsen waren Wessem, Weert en Kessenich. Een historische kadering van hun muntslag ontbreekt.
Heerlijkheid, vanaf 1450 'graafschap' Horn
Jos. Habets, 'Het graafschap Horne: Loonsche leenen in het tegenwoordig hertogdom Limburg'.
In: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Duché de Limbourg 8 (1871) 48-86.
Inhoud: Geeft een overzicht van leenverheffingen van Horn en Kortessem in de leenzaal van Kuringen vanaf 1439 tot 1506. Het testament van Jan, graaf van Horn, in 1540 met de aanwijzing van Philips van Montmorency tot erfgenaam en de daaruit voortvloeiende problemen komen aan de orde. Tevens wordt over de financiële problemen van Philips van Montmorency verhaald. De bezitsovergangen van Horn en de pretenties op het graafschap vanaf 1570 tot 1795 worden beschreven. De rechten op de Loonse heerlijkheden Bocholt en Kortessem na de dood van Philips en Floris van Montmorency komen eveneens aan bod.
[M.J. Wolters], Notice historique sur l'ancien Comté de Hornes et sur les anciennes seigneuries de Weert, Wessem, Ghoor et Kessenich Gent 1850, 288 pp.
Inhoud: Behandelt in het kort de geschiedenis van de grafelijke familie, het graafschap Horn met de kloosters Keizerbosch in Neer en Sint-Elisabethsdal in Nunhem, de stad en de heerlijkheid Weert met zijn religieuze instellingen, de heerlijkheden Wessem, Ghoor en Kessenich. De heerlijkheid Horne, thans Heurne bij Vechmaal in de gemeente Heers (Belgisch-Limburg) wordt eveneens beschreven. De muntslag van Weert, Wessem en Kessenich-Kinrooi met tientallen afbeeldingen van hun munten komt aan de orde. Het historische deel wordt besloten met een biografische beschrijving van belangrijke personen - al dan niet vermeend - afkomstig Weert of Horn. Ten slotte nog 42 transcripties van relevante akten en bronnen; deze bestrijken een periode van 1240 tot 1655.
Zie: klik hier
