Bestuur en rechtspraak
Bestuur van 1795 tot heden
P.A.M. Geurts, 'Kamerzetel voor De Stuers'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 103 (1984) 60 - 75.
Inhoud: Behandelt de verkiezingsstrijd voor de Tweede-Kamerzetel van het (landbouw-)district Weert in 1901 tussen kunstkenner Victor de Stuers uit Den Haag en B.J. Hulshof, burgemeester van Bergen op Zoom, voornamelijk aan de hand van twee Roermondse kranten. Afgesloten wordt met het aanstippen van de maidenspeech van de ruim verkozen De Stuers in de Kamer.
Emile Haanen, 'De omstreden herbenoeming van burgemeester Bloemarts in 1849. Notaris en burgemeester: twee ambten in één hand'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1994 8 (1993) 75-81.
Inhoud: Beschrijving van de perikelen rondom Bloemarts’ aanvankelijk geweigerde herbenoeming door de minister, van de gestelde, maar niet geschikt bevonden tegenkandidaten en van de hernieuwde voordracht, waar de minister zich bij neerlegde.
[Emile Haanen], ´Genealogie Bloemarts te Weert´.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1994 8 (1993) 81-84.
Inhoud: Stamboom betreffende de periode ca. 1640 – ca. 1860.
Joke Bongaarts 'Kiesrecht voor vrouwen in Weert 1815 – 1994´.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1999 13 (1998) 33-46.
Inhoud: De kiesrechtpositie van Weerter vrouwen in de periode 1815 - 1917 wordt onder meer met behulp van voorbeelden geschetst. Vervolgd wordt met de periode 1953 - 1978. Pas in 1953 stelde de eerste vrouw zich verkiesbaar en werd verkozen voor de gemeenteraad. Vrouwen beschikten in Nederland echter al vanaf 1917 over het passieve kiesrecht. Inzichtelijk is de tabel van aantallen vrouwelijke kandidaten en aantal verkozenen van 1919 - 1994. Afgesloten wordt met naamsoverzichten van alle gekozen en kandiderende vrouwen 1953 - 1994.
Cor Tubée, 'De samenstelling en verkiezing van het gemeentebestuur'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 1987 2 (1987) 63-78.
Inhoud: Beschrijft de periode vanaf 1800 tot 1987, gevolgd door een lijst van burgemeesters, wethouders en raadsleden.
J. Henkens, 'De laatste vergeefse pogingen van de gehuchten van Weert tot afscheiding van de stad Weert'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 97(1978) 1-11.
Inhoud: Na de voorgeschiedenis aangestipt te hebben, worden de verschillende verzoekschriften tegen verdere fusie of voor gedeeltelijke of gehele afscheiding besproken. De eerste dateren van december 1795 en januari 1808 onder Frans bewind. In 1815 tijdens het Verenigd Koninkrijk olgde een nieuwe poging en in 1835 tijdens het Belgisch bestuur werd het laatste rekest ingediend.
'La commune de Wessem désire rester unie à la terre de Weert, 14 nov. 1795'.
In: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Duché de Limbourg 22 (1885) 544-545.
Inhoud: Verzoek van de municipaliteit van Wessem aan arrondissementsadministrateur Wilmar om Wessem met Weert en Nederweert in één kanton onder te bengen gezien hun eeuwenoude en ondeelbare jurisdictie. Als voorbeeld wordt gewezen op het gebruik van renunciatie [op een erfenis] door meisjes.
Lex Spee, 'Het kanton Weert tijdens de eerste jaren van de Franse overheersing (1795-1799) :
deel 1 : november 1792 - augustus 1797'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1995 9 (1994) 59-88.
Inhoud: Beschrijft uitvoerig de locale politieke en maatschappelijke gebeurtenissen met nadruk op de periode vanaf de Franse bezetting op 4 oktober 1794 en de daarop volgende inlijving bij Frankrijk op 1 oktober 1795 ten tijde van het bestuur van de Nationale Conventie (oktober 1794 - oktober 1795) en van het eerste en tweede Directoire. Aan de orde komen o.m. de nieuwe bestuursinstellingen, de verkiezingen van 1797, het bestuur van commissaris Willemart, het verzet tegen de Franse overheid, de opheffing der kloosters.
Lex Spee, 'Het kanton Weert tijdens de eerste jaren van de Franse overheersing (1795-1799) :
deel 2 : september 1797 - november 1799'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1996 10 (1995) 65-96.
Inhoud: Behandelt uitgebreid de periode vanaf het derde Directoire (4 september 1797) tot aan de staatsgreep van de 18 Brumaire VII (9 november 1799) met de instelling van het Consulaat onder Napoleon. Aan de orde komen o.m. de verkiezingen van 1798 en 1799, de vorming van de opeenvolgende municipaliteiten, de conscriptie, de anti-clericale maatregelen, het verzet en de apathie. De schrijver concludeert dat passieve weerstand tegen het Franse overheidsoptreden overheersend was.
Stan Smeets, Weert in het begin der negentiende eeuw (Weert 1949) 35 pp.
Inhoud: De titel geeft de inhoud te beknopt weer. Het eind van de 18e eeuw en vooral de Franse tijd komen nogal uitvoerig aan bod. De Franse inlijving wordt vergeleken met de Duitse bezetting. De veranderingen in het stadsbeeld worden gekarakteriseerd. De auteur beschrijft vervolgens de periode van 1815 tot 1845 met nadruk op de Belgische omwenteling.
Alfons Bruekers, '[Bespreking van] Weert in woord en beeld : Jaarboek voor Weert (Weert 1996)'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 115 (1996) 117-118.
Inhoud: Recensie van het Weerter jaarboek 1996, waarbij alle artikelen kort besproken worden met nadruk op de bijdragen van Emile Haanen, 'De heerlijkheden Weert en Nederweert en de verkoop van 1781' (klik hier) en van Lex Spee, 'Het kanton Weert tijdens de eerste jaren van de Franse overheersing (1795-1799) : deel 2 : september 1797 - november 1799' (klik hier).
Bestuur voor 1795
Dominicus de Jong, ‘Een Weerter schuldbekentenis uit het jaar 1668’.
In: Bijdragen voor de geschiedenis van de provincie der minderbroeders in de Nederlanden 9
(1957) 50-51.
Inhoud: Rentebrief van het franciscanessenklooster Mariaschoot te Ommel in Staats-Brabant ten laste van de buitenie van Weert.
‘Arbeidsloon’.
In: Neerlandia seraphica 8 (1934) 434.
Inhoud: De magistraat van Weert betaalt aan de gardiaan het voorgeschoten bedrag terug, uitgegeven voor het terugkrijgen van meegenomen paarden door militairen, die in Diest waren in 1652 en voor gekochte prijzen door de pater catechist bestemd voor de jonkheid in 1655.
Emile Haanen, '[Bespreking van] J.F.A. Wassink, Van stad en buitenie. Een institutionele studie van rechtspraak en bestuur in Weert 1568 - 1795. (Proefschrift Nijmegen, 2004.)'
In: De Maasgouw. Tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 126 (2007) 65-68.
In: De Maasgouw. Tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 126 (2007) 65-68.
Inhoud: Kritische recensie van genoemd proefschrift.
A.H. Huussen jr., '[Bespreking van] J.F.A. Wassink, Van stad en buitenie. Een institutionele studie van rechtspraak en bestuur in Weert 1568 - 1795. (Dissertatie Nijmegen 2004, Maaslandse monografieën 68 (Hilversum 2005) 363 blz.
In: Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden 121 (2006) 330-331
Inhoud: Recensie van genoemd proefschrift.
Zie:klik hier
J.F.A. Wassink, Van stad en buitenie : Een institutionele studie van rechtspraak en bestuur in Weert 1568 - 1795. (Proefschrift Nijmegen, [Weert] 2004.)' 338 pp.
Inhoud: Zie de twee bovenstaande recensies van E. Haanen (klik hier) en A.H. Huussen (klik hier).
Zie voor het proefschrift: klik hier.
J.G.C. Venner, ‘Economische, religieuze en politieke verwikkelingen in Wessem in de zestiende eeuw’.
In: Opera Omnia I : Een verzameling historische en heemkundige opstellen (Thorn 1990) 7-23.
Inhoud: Geeft een algemeen overzicht over Wessem en omgeving in de periode 1540-1580 en is tevens een op Wessem gerichte samenvatting van zijn artikel ‘De Beeldenstorm in Weert en Wessem’ (klik hier).
Cor Tubée, 'Speelhuysgrave'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 1998 12 (1997) 72-74.
Inhoud: Verklaart de naam en geeft de ligging aan van deze stadsbeek. Tevens wordt aandacht besteed aan de wijze van verkiezing van de gekorenen en gezworenen van Weert en Nederweert in 1497.
Martin Nies, 'Weert zo'n 500 jaar geleden'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 1986 1 (1986) 88-102.
Martin Nies, 'Weert zo'n 500 jaar geleden (vervolg)'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 1987 2 (1987) 23-32.
Inhoud: Geeft wetenswaardige posten uit de oudste burgemeestersrekeningen van Overweert en Nederweert over 1483 en 1488. De vete tusen de Hornes en de Van der Marcks, gebruikte muntsoorten, straat- en gehuchtsnamen, belastingen en schuttersgilden komen onder meer aan de orde. Het genoemde speelhuis betreft niet het kasteel, maar daarmee wordt het gemeente- of gerechtshuis bedoeld.
Het algemene gedeelte is gebaseerd op het artikel van A. Pompen over Jacob I, graaf van Horn uit 1904.
Een moderne visie geeft T. Klaversma: 'Weert tussen 1062 - 1602' (klik hier).
Jos. Habets, 'Een ‘blyde inkomst’ voor Weert en Nederweert: 1482'.
In: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Duché de Limbourg 12 (1875) 441-445.
Inhoud: Na de inhuldiging van Jacob II als graaf worden een aantal rechten van zijn onderdanen in Overweert en Nederweert, die verkort zijn geworden, benoemd en hersteld.
J[an] Henkens, 'De oudste vermelding van Weert'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 81 (1962) 65-70.
Inhoud: Beoordeling van een oorkonde van koning Hendrik IV uit 1062, waarbij een schenking van Otto van Orlamünde, markgraaf van Meissen en zijn vrouw Adela van Brabant goederen in Weert (Werta) en Dilsen (Thilesha) aan het kapittel van Sint-Servaas te Maastricht wordt bevestigd in tijdelijke ruil voor andere goederen. Met name wordt ingegaan wordt op de mate van vervalsing. Voor nieuwere visies zie: Van de Boel (klik hier) en Klaversma (klik hier).
J .Th.H. de Win, 'Minder bekende facetten in de bestuursgeschiedenis van stad en land van Weert'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 76 (1957) 161-178, 77 (1958) 13-22 en 33-44.
Inhoud: Serie van drie artikelen, die grotendeels achterhaald zijn (zie ook Van de Boel, klik hier), nog afgezien van de talloze onnauwkeurigheden in de tekst. In het eerste artikel is de discussie over de stadswording van Weert interessant. In het tweede wordt slechts de visie van de pro-rijksonmiddelijkheidspartij weergegeven en in het derde is de wijze van samenstelling van de magistraat nog enigszins bruikbaar. Zie echter ook bij Bestuursreglement: klik hier.
August J. A. Flament, 'Chroniek van de heerlijkheid Weert : getrokken uit de stadsrekeningen, charters en andere oorspronkelijke bescheiden'.
In: Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Duché de Limbourg 29 (1892) 131-276.
Inhoud: Het eerste deel bevat een chronologische weergave van de belangrijkste geschiedkundige feiten over Weert van 1062 tot 1889. Het tweede deel geeft een groot aantal bijlagen met alle belangrijke privileges en charters tussen 1296 en 1514 weer. Voorts zijn tal van akten over de schutterijen tussen 1480 en 1582, enkele Weerter genealogieën, een thans verouderde lijst van de heren van Weert en een korte beschrijving van enkele bekende Weertenaren opgenomen.
Rechtspraak en scholtambt
Emile Haanen, 'Een politiek proces tegen Everard en Victor Hermans c.s.
Een rel op de Oelemarkt in 1839'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 2001 15 (2000) 77-94.
Inhoud: Uitvoerig verslag van een proces van het Openbaar Ministerie in Roermond tegen negen Weertenaren wegens vermeende mishandeling en belediging van Hollandse marechaussées, het zingen van Belgische liedjes, het roepen van pro-Belgische leuzen en het beschadigen van de voordeur van een herberg. Het OM ging in hoger beroep bij het Gerechtshof in Maastricht. Dat leidde voor deze tot een volledige afgang.
Jos F. A. Wassink, 'Ongelukkige levenseinden in de 17e eeuw :
Zelfmoordenaars voor het gerecht in Weert'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1995 9 (1994) 89 - 105.
Inhoud: Beschrijving van een viertal strafprocessen tegen dode lichamen. Voornamelijk gebaseerd op getuigenverhoren. De persoonlijke leefomstandigheden van de beklaagden komen uitvoerig aan bod.
Jos. F.A. Wassink, 'Een optekening van het marktrecht te Weert'.
In: "Flittich erforscht und gecolligeert..." : opstellen over Limburgse rechtsgeschiedenis (Maastricht 1995) 227 - 230.
Inhoud: Transcriptie van de procesregels voor de marktrechtspraak uit het register 'Dit halden wij voor onse lantrechten en merktrechten', opgetekend in 1624.
Voor de transcriptie van het markrechtprivilege uit 1414 zie Flament 'Chroniek van de heerlijkheid Weert': bijlagen, blz.. 215-216 (klik hier).
Cor Tubée, 'Peter van Deventer: ‘tot een aessem der vogelen, alle quade doenders tot exsempel’.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 2001 15 (2000) 66-70.
Inhoud: Beschrijft de bekentenissen, die de delinquent in 1609 heeft afgelegd bij zijn arrestatie en tortuur. Met het doodvonnis en de voltrekking daarvan wordt het artikel afgesloten.
Cor Tubée, 'Kapitale misdrijven rond 1600'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 2000 14 (1999) 46-52.
Inhoud: Aan de hand van de scholtambtsrekeningen van 1585 tot 1609 worden een aantal daders, hun misdrijven, de tortuur en de vonnissen belicht. Aandacht wordt ook besteed aan enkele militaire delinquenten. Vermeld worden een tweetal heksenprocessen in 1600; zie voor de kostenspecificatie van de gehele procesgang Bronnen: Fragment scholtambtsrekening (klik hier).
Jan Henkens, ' Een heksenproces te Weert in 1581'.
In: De Maasgouw : tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde 92 (1973) 58-61.
Inhoud: Na een inleiding op het thema wordt de zgn. bekentenis en de veroordeling tot de brandstapel weergegeven. Het slachtoffer bekent de meeste activiteiten, die traditioneel aan een heks toeschreven worden. Zij wordt veroordeeld wegens tovenarij en duivelarij. Dit betekent tevens schennis van de majesteit van God en de landsheer. Volgens het rijksrecht, waarmee de Constitutio criminalis Carolina van Karel V uit 1532 wordt bedoeld, staat hier de vuurdood of de doodstraf op.
Zonder enig concreet feit of argument aan te voeren wordt de beklaagde door de auteur als een hysterica neergezet en om die reden zou zij zijn vervolgd.
Voor andere inmiddels bekende processen over hekserij en tovenarij zie bovenstaand artikel van Cor Tubée (of klik hier) en voor de kostenspecificatie van die processen: klik hier.
Vermoedelijk zijn er helaas nog meer heksenprocessen geweest.
Cor Tubée, 'Betwisting schoutambt in 1577'.
In: Weert in woord en beeld. Jaarboek voor Weert 2001 15 (2000) 156-158.
Inhoud: De standpunten van de diverse pretendenten op het ambt worden belicht aan de hand van processtukken van het Hof van Gelre in Arnhem.
J.S. van Veen, 'Weert in augustus 1572'.
In: De Maasgouw : orgaan voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 40 (1920) 7.
Inhoud: Verzoeken van twee ex-scholtissen Godert Kael en Gillis Schellart in het ambt te worden hersteld, waarbij gebeurtenissen in 1572 worden belicht.
Leen- en laathoven
Jos. F.A. Wassink, 'Leen- en laathoven in Weert in de 17de en 18e eeuw'.
In: "Flittich erforscht und gecolligeert..." : opstellen over Limburgse rechtsgeschiedenis (Maastricht 1995) 231 - 248.
Inhoud: De organisatie en werking van het leenhof van de heren van Weert, Nederweert en Wessem wordt behandeld. Daarna worden het heerlijke Leynroe of het Leveroyse leengoed en het heerlijke Jan Ruttenleen gezamenlijk beschreven. De laathoven van het Sint-Servaaskapittel van Maastricht in Weert en Nederweert en die van de pastorie van Weert komen aan de orde. De beschrijving van de cijnsgoederen en het recht op de keurmede van de heer komt niet uit de verf.
Jos F. A. Wassink, 'Het laathof van de proosdij van Meerssen te Weert en Nederweert'.
In: Weert in woord en beeld : jaarboek voor Weert 1997 11 (1996) 125 - 134.
Inhoud: Na een historische schets over de proosdij worden de inhoud van het reglement (klik hier zie bij bronnen) en een drietal cijnsregisters lopende vanaf 1666 tot 1794 beschreven. Aan de orde komen de diverse meiers en laatschepenen, maar vooral een zestal laatgoederen. Aandacht wordt besteed aan de op deze goederen rustende lasten, de diverse (deel-)bezitters of (mede-)laten en overdrachten.
E. Slanghen, 'Eene grondgerechtigheid te Weert-Nederweert'.
In: De Maasgouw : weekblad voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 2 (1880) 395-396.
E. Slanghen, 'Vragen: 58. Hoff [laatrecht]. 59. Weerter marktrecht'.
In: De Maasgouw : weekblad voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 2 (1880) 398.
Inhoud: De laathof van het kapittel van Sint-Servaas te Maastricht in Weert en Nederweert in de periode 1556-1612
[P. Doppler], 'Jan [Jacob] I graaf van Horne, heer van Weert, enz.'.
In: De Maasgouw : orgaan voor Limburgsche geschiedenis, taal- en letterkunde 16 (1894) 78
Inhoud: Vermelding van de belening van het leen Leveroy aan Johan van der Sluysen en zijn reis naar Palestina in 1449 met Jacob I, waaraan toegevoegd enkele biografische notities. Nadien werd Leveroy foutief gelezen als Leynroe.
